یاد مهدی (عج) - مهدي (عج) از ديدگاه پيامبر اكرم (ص)

مهدي (عج) آن دست انتقام خداوند ، همهء حقوق ضايع شده را باز مي‌ستاند. حقوق خداوندي را اخذ مي‌كند ، تعاليم فراموش شده را احياء مي‌كند ، و قوانين لگدمال شده را زنده مي‌سازد. همهء حقوق تضييع شدهء اهلبيت (ع) را باز مي‌ستاند و هر كجا خون به ناحق ريخته‌اي از آل محمّد (ص) باشد ؛ انتقامش را به فرمان خدا مي‌گيرد. انتقام خون امام حسين (ع) و ديگر شهيدان پاكي كه مظلومانه در صحرا كربلا به شهادت رسيدند ، از امويان و بازماندگان آنان مي‌گيرد و همهء خونهائي را كه به ناحق از هابيليان در راستاي تاريخ ريخته شده ، از قابيليان قصاص خواهد كرد. زيرا او دست انتقام خداوند در روي زمين است كه پيامبر اكرم (ص) در خطبهء معروف خود در روز غدير در برابر يكصد و بيست هزار نفر از اصحاب خويش در سرزمين غدير خُم – جُحفه – در بارهء ايشان چنين فرمودند:

« مَعاشِرَ النَّاسِ! امِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي اُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ اَنْ نَظْمَسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلَي الْاَدْبارِها. اي گروه مردمان! به خدا و رسولخدا و نوري كه همراه او نازل شده ، ايمان بياوريد ؛ پيش از آنكه صورتهائي را واژگون كرده، به طرف پشت بازگردانيمشان .*1

 مَعاشِرَ النَّاسِ! اَلنُّورُ مِنَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ فِيَّ مَسْلُوكٌ ثُمَّ فِي عَلِيٍّ ثُمَّ فِي النَّسْلِ مِنْهُ اِلَي الْقائِمِ الْمَهْدِي (عج) اَلَّذي يَأخُذُ بِحَقّ اللهِ وَ بِكُلِّ حَقٍّ هُوَلَنَا.اي گروه مردمان! آن نور خداي تبارك و تعالي در من قرار گرفته ، سپس در وجود علي (ع) قرار گرفته ، و پس از او در نسل او ، تا قائم (عج) كه حقّ خدا را اخذ كند و همهء حقوق از دست رفتهء ما را باز ستاند ».*2

اينك فرازهائي از خطبهء ارزشمند حضرت ختمي مرتبت ، محمّد مصطفي (ص) در حجّة الوداع و در سرزمين غدير خُمّ – وادي جُحفه – در بارهء آن حضرت (عج) بيان مي‌گردد:

1‌- « اَلَا وَ إنَّ خَاتَمَ الْأوْصِياءِ مِنَّا الْقائِمُ الْمَهْدِيِّ. آگاه باشيد كه خاتم اوصياء ، مهديّ قائم (عج) از ما است ».

2‌- « اَلَا ، إنَّهُ الظَّاهِرُ عَلَي الدِّين كُلِّهِ. آگاه باشيد كه او بر همهء اديان پيروز مي‌شود ».

3-‌ » اَلَا ، إنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمينَ. آگاه باشيد كه او از ستمگران انتقام مي‌گيرد ».

4‌- « اَلَا ، إنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هَادِمُهَا. آگاه باشيد كه او فاتح دژها و درهم كوبندهء مرزهاست ».

5‌- « اَلَا ، إنَّهُ قاتِل كُلِّ قَبِيلةٍ مِنْ أهْلِ الشِّرْكِ. آگاه باشيد كه او كُشندهء هر گروهي از مشركان است ».

6‌- « اَلَا ، إنَّهُ مُدْرِكُ كُلِّ ثَارٍ لِأوْلياء اللهُ عَزَِّوَجَلَّ. آگاه باشيد كه او خونخواه خونِ همهء بندگان صالح خداوند است ».

7‌- « اَلَا ، إنَّهُ الْغَرافٌ مِنَ الْبَحْرِ الْعَميقِ. آگاه باشيد كه او نهري خروشان از دريايي بيكران است ».

8‌- « اَلَا ، إنَّهُ نَاصِرُ دينِ الله عَزَّوَجَلَّ. آگاه باشيد كه او ياور دين خداي تبارك و تعالي است ».

9‌- « اَلَا ، إنَّهُ يَسِمُ كُلَّ ذِي‌فَضْلٍ بِفَضْلِهِ وَ كُلَّ ذِي‌جَهْلٍ بِجَهْلِهِ. آگاه باشيد كه او هر عالمي را به دانش و هر ناداني را به ناداني مي‌شناسد ».

10‌- « اَلَا ، إنَّهُ خِسَرَةُ اللهِ وَ مُخْتُارُهُ. آگاه باشيد كه او برگزيده و انتخاب شدهء خداست ».

11‌- « اَلَا ، إنَّهُ وَارِثُ كُلِّ عِلْمٍ وَ الْمُحِيطُ بِهِ. آگاه باشيد كه او وارث هر دانش و در بر گيرندهء آن است ».

12‌- « اَلَا ، إنَّهُ هُوَ الْمُخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ الْمُنَبَّهُ بِاَمْرِ إيمَانِهِ. آگاه باشيد كه او آنچه بگويد ، از پروردگارش مي‌گويد و به امر ايمان

 هشدار مي‌دهد ».

13‌- « اَلَا ، إنَّهُ الرَّشيدُ السَّديد. آگاه باشيد كه او رشيد ، كامل و نيرومند است ».

14‌- « اَلَا ، إنَّهُ الْمُفَوَّضُ إلَيْهِ. آگاه باشيد كه فرمانروائي جهان هستي به او واگذار شده است ».

15‌- « اَلَا ، إنَّهُ قَدّ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ بَيْنَ يَدَيْهِ. آگاه باشيد كه هر كس - از انبياء و اولياء – كه پيش از اين بوده‌اند ، نويد او را داده‌اند ».

16‌- « اَلَا ، إنَّهُ الْباقي حُجَّةً وَ لَا حَقَّ إلَّا مَعَهُ وَ لَا نُوراً إلَّا عِنْدَهُ. آگاه باشيد كه او تنها حجّتِ بازمانده است و بعد از او حجّتي نيست. حقّي جُز با او ، و نوري جُز در نزد او نيست ».

17‌- « اَلَا ، إنَّهُ لُا غالِبَ لَهُ وَ لَا مَنْصُورَ عَلَيْهِ. آگاه باشيد كه احدي بر او چيره نيست و كسي او را شكست ندهد ».

18‌- « اَلَا ، إنَّهُ وَليُّ اللهِ فِي اَرْضِهِ وَ حَكَمُهُ فِي خَلْقِهِ وَ أمِينُهُ فِي سِرِّهِ وَ عَلانِيَتِهِ. آگاه باشيد كه او وليّ خدا در روي زمينت ، و داور او در ميان مردم ، و امين او در آشكار و نهان است ».*3

و بدينگونه رسول اكرم (ص) در روز عيد غدير ، كه روز اعلام امامت امير مؤمنان ، علي (ع) است ؛ پرده از برنامهء جهاني حضرت صاحب‌الامر (عج) برداشته و از پياده شدن تعاليم عاليهء اسلام بدست آن حضرت (عج) ، درهم ريختن مرزهاي جغرافيائي و تشكيل حكومت واحد جهاني ، ويرانگري كاخهاي ظلم و استبداد ، خونخواهي خونهاي بناحق ريخته در طول تاريخ ، و ديگر گاماي برجسته‌اي كه توسّط آن يگانه رهبر و تنها حجّت باقيمانده برداشته خواهد شد ؛ سخن گفته‌اند*4

همين فرازهاي ياد شده از خطبهء غرّاي پيامبر اكرم (ص) در روز عيد غدير ، و در برابر يكصد و بيست هزار مستمع ، براي شناخت اجمالي برنامه‌ها و شخصيّت والاي حضرت بقيّةالله (عج) كافي است ؛ ولي براي آرامش و اطمينان بيشتر قلوب منتظران و استواري بيشتر گامهاي رهروان طريق انتظار ، و اُنس بيشتر آنان با اميد به رهائي بشريت توسّط موعود (عج) ، روايات ديگري از رسول اكرم (ص) بيان مي‌گردد:

19‌- « لَوْ الْحُجَّةُ لَساخَتِ الْأرْضُ بِأهْلِهَا. اگر يك لحظه حُجّت خدا بر روي زمين نباشد ، زمين ساكنانش را در كام خود فرو مي‌برد ».*5

طبق اين روايت و دهها روايت ديگري كه با اين مضمون از معصومين (ع) رسيده است ، پيشوايان معصوم ديني (ع) علّت غائي آفرينش هستند و اگر به هر دليلي ، حتّي براي يك لحظه يك معصومي بر روي زمين نباشد ؛ همهء موجودات جهان هستي محكوم به فناء مي‌باشند ، و رمز بقاي جهان و تداوم گردش زمين و زمان در عصر ما ، وجود مقدّس حضرت صاحب‌الامر (عج) مي‌باشد.*6

اهل سُنّت نيز در اين باره رواياتي را روايت كرده‌اند كه تعداي از آنها ذكر مي‌شود:

20‌- « لَا تَذْهَبُ الدُّنيا حَتّي يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَيْتي يُواطئُ إسْمُهُ إسْمِي. دنيا پايان نمي‌پذيرد ، تا مردي از اهل بيت كه همنام با من است ، زمام اُمور عرب را بدست بگيرد ».*7

21‌- « لُوْ لَمْ يَبْقِ مِنَ الدُّنْيا إلّا يَوْمٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ ، حَتَّي يَليَ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَيْتِي يُواطئُ إسْمُهُ إسْمِي. اگر از عمر دنيا جُز يك روز نمانده باشد ، خداوند آن را بقدر طولاني مي‌گرداند ، كه مردي از اهل بيت من و همانم با من

، به فرمانروائي جهان برسد ».*8

22‌- « لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّي يَليَ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَيْتِي يُواطئُ إسْمُهُ إسْمِي. رستاخيز برپا نمي‌شود ، تا هنگامي كه مردي از اهل بيت من كه همنام من است ، فرمانروا شود ».*9

23‌- « لَا تَنْقَضِي الْأيَّامُ وَ لَا يَذْهَبُ الدَّهْر ، حَتَّي يَمْلِكَ الْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَيْتِي ، إسْمُهُ يَواطئُ أسْمي. روزها سپري نمي‌شود و روزگار به پايان نمي‌رسد ؛ تا اينكه مردي از اهلبيت من و همنانم من فرمانرواي عرب شود ».*10

24‌- « يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ أهْل بَيْتي يُواطئُ إسْمُهُ إسْمِي وَ خُلْقُهُ خُلْقي فُيَمْلَأُهَا قِسْطاً وَ عَدْلاً. مردي از اهلبيت من خروج مي‌كند كه نامش همنام من ، و خُلق او هم خُلق من است. زمين را پر از عدل و داد مي‌نمايد ».*11

25‌- « لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنيا إلّا يَوْمُ وَاحِدٌ ، لَطَوَّلَ اللهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّي يَبْعَثَ رَجُلاً مِنْ وُلْدِي ، إسْمُهُ إسْمي. اگر از عمر دنيا فقط جز يك روز باقي نباشد ؛ خداوند آن روز را آنقدر طولاني مي‌سازد ، و مردي از تبار من و همنام مرا برمي‌انگيزد ».

سلمان فارسي پرسيد: از كدامين فرزندت يا رسول الله! فرمود: « از اين پسرم » و با دست مباركش بر شانهء امام حسين (ع) زد. *12.

26‌- « يَلْتَفِتُ الْمَهْدِيُّ وَ قَدْ نَزَلَ عيسي بّنُ مَرْيَمَ (ع) كَأنَّمَا يَقْطُرُ مِنْ شَعْرِهِ الْمَاءُ ، فَيَقُولُ الْمَهْدِي: تَقَدَّمْ صَلِّ بِالنَّاسِ. فَيَقُولُ: إنَّمَا اُقيمَتِ الصَّلَاةُ لَكَ ، فَيُصَلِّي خَلْفَ رَجُلٍ مَنْ وُلْدي. حضرت مهدي (عج) متوجّه مي‌شود و مي‌بيند كه حضرت عيسي (ع) فرود آمده است ؛ گوئي از موي مباركش قطرات آب فرو مي‌ريزد. حضرت مهدي (عج) مي‌فرمايد: جلو بيا و با مردم نماز بخوان. حضرت عيسي (ع) مي‌فرمايد: نماز براي تو اقامه شده است. آنگاه حضرت عيسي (ع) پشت سر مردي از فرزندان من نماز مي‌خواند ».*13

27‌- « مِنَّا الَّذي يُصَلِّي عيسَي بْنُ مَرْيَمَ (ع) خَلْفَهُ. آنكسي كه عيسي بن مريم (ع) پشت سرش نماز مي‌خواند ، از خاندان ما است ».*14

28‌- « لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّي يَمْلِكَ رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَيْتي ، يَفْتَحُ الْقُسْطَنْطَنيَّة وَ جَبَلَ الدَّيْلَمِ. وَ لُوْ لَمْ يَبْقَ إلَّا يَوْمُ لَطَوَّلَ اللهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّي يَفْتَحهُمَا. قيامت برپا نمي‌شود ، تا مردي از اهلبيت من به پادشاهي برسد و قسطنطنيه (استانبول) و كوههاي ديلم را فتح كند. اگر از عمر جهان جُز يك روز باقي نباشد ، خداوند آن را بقدري طولاني كند كه آنها را فتح نمايد ».*15

29‌- « لَنْ تَهْلِكَ اُمَّةٌ أنَا فِي أوَّلَهَا وَ عيسَي فِي آخِرِهَا وَ الْمَهْدِيُّ (عج) فِي وَسَطِهَا. هرگز هلاك نمي‌شود امّتي كه من در اوّل آن ، عيسي (ع) در آخر آن ، و مهدي (عج) در وسط آن باشد ».*16

30‌- « ألْمَهْدِيَّ (عج) طَاووسُ أهْلِ الْجِنَّةِ. مهدي (عج) طاووس اهل بهشت است ».*17

31‌- جابر بن سَمَره مي‌گويد: پيامبر اكرم (ص) فرمودند: « يَكُونُ مِنْ بَعْدي إثْنَا عَشَرَ أميراً. پس از من دوازده امير خواهد بود ».

جابر مي‌گويد: سپس وجود مقدّس پيامبر اكرم (ص) چيزي فرمود كه من متوجّه نشدم. از نفر پشت سرم پرسيدم كه حضرت (ص) چه فرمود: گفت: فرمود: « كُلُّهُمْ مِنْ قَرَيْشٍ. همهء آنها از قريش است ».*18

در پايان اين مبحث ، رواياتي از رسول اكرم (ص) كه از طريق اهلبيت (ع) نقل مي‌گردد:

32‌- « ألْأئِمَّةُ بَعْدي إثْنَا عَشَرَ ، أوَّلُهُمْ أنْتَ يَا عَليُّ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ الَّذي يَفْتَحُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَي يَدَيْهِ مَشَارِقَ الْأرْضِ وَ مَغَارِبَهُا. پيشوايان و ائمّه پس از من دوازده نفر مي‌باشند كه اوّل آنها تو هستي ، اي علي (ع)! و آخر آنها ، آن قائمي است كه خداوند بدست او شرق و غرب جهان را فتح خواهد نمود ».*19

33‌- « إنَّ اللهَ اخْتَارَ مِنَ الْأيَّامِ يَوْمَ الْجُمْعَةِ ، وَ مِنَ اللَّيَالي لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ مِنَ الشُّهُورِ شَهْرَ رَمَضَانَ ، وَ اخْتَارَني مِنَ الرُّسُلِ وَ اخْتَارِ مِنِّي عَلِيّاً ، وَ اخْتَارَ مِنْ عَلِيٍّ الْحَسَنَ وَالْحُسَيْنَ ، وَ اخْتَارَ مِنْهُمَا تِسْعَةً تشاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ ، وَ هُوَ ظَاهِرُهُمْ وَ هُوَ بَاطِنُهُمْ. خداي تبارك و تعالي از روزها روز جمعه را برگزيد ؛ و از شبها شب قدر ، و از ماهها ماه رمضان را برگزيد ، و مرا از ميان پيامبران برگزيد ، و علي (ع) را از من ، و حسن (ع) و حسين (ع) را از علي (ع) برگزيد ، از آن دو نفر ، نُه نفر پيشوا برگزيد كه نهمين آنها ، قائم آنهاست كه ظاهر و باطن آنان است ».*20

34‌- « إنَّ الْمَهْدِيَّ (عج) مِنْ عِتْرَتي ، مِنْ أهْلِ بَيْتي ، يَخْرُجُ فِي آخِرِ الرَّمَانِ تَنْزِلُ لَهُ السَّمَاء قَطْرِهَا وَ تَخْرُجُ لَهُ الْأرْضُ بَذْرَهَا ، فَيُمْلَاءُ الْأرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً كَمَا مَلَائَهَا الْقَوْمُ ظُلْماً وَ جَوْراً. مهدي (عج) از عترت و اهلبيت من است. در آخرالزّمان ظاهر مي‌شود ، آسمان باران رحمتش را فرو مي‌ريزد و زمين گياه خود را بيرون مي‌فرستد. زمين را پُر از عدل و داد مي‌كند ، چنانكه مردم آن را از جور و ستم پُر كرده‌اند ».*21

35‌- « ... ألتَّاسِعُ مِنْهسمْ قَائِمُ أهْلِ بَيْتي ، وَ مَهْدِيُّ اُمَّتي ، أشْبَهُ النَّاسِ بِي فِي شَمَائِلِهِ وَ أقْوَالِهِ وَ أفْعَالِهِ ، يَظْهَرُ بَعْدَ غَيْبَةٍ طَويلَةٍ وَ حَيْرَةٍ مُضِلَّةٍ ، فَيُعْلِنُ أمْرَ اللهِ ، وَ يُظْهِرُ دِينَ اللهِ جَلَّ وَ عَزَّ ، يُؤَيِّدُ بِنَصْرِ اللهِ ، وَ يُنْصَرُ بِمَلَائِكَةِ اللهِ ، فَيَمْلَاءُ الْأرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً ، كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً. نهمينِ آنها قائم اهلبيت من ، و مهديّ امّت من (عج) است كه در رفتار و گفتار و كردار شبيه‌ترين مردم به من است. پس از يك غيبت طولاني و سرگردانيِ سردرگمي ، ظاهر مي‌شود و امر خدا را آشكار مي‌كند و دين خدا را ظاهر مي‌سازد. با نصرت خدا تأئيد مي‌شود و با پشتيباني فرشتگان تقويت مي‌گردد. زمين را پر از عدالت و برابري مي‌كند ، پس از آنكه با ستم و نابرابري پِر شده باشد ».*22

36‌- « ألْمَهْدِي مِنْ عِتْرَتي مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ. مهدي (عج) از عترت من ، از اولاد فاطمه (س) است ».*23

37‌- « ألَا وَ نَحْنُ بَنُو عَبْدِالْمُطَّلِبِ سَادةُ أهْلِ الْجَنَّةِ أنَا وَ عَلِيُّ (ع) وَ جَعْفَرُ (ع) وَ حَمْزَةُ (ع) وَ الْحَسَنُ (ع) وَ الْحُسَيْنُ (ع) وَ فَاطِمَةُ (س) وَ الْمَهْديُّ (عج). آگاه باشيد كه ما فرزندان عبدالمُطّلب: من و علي (ع) و جعفر طيّار (ع) و حمزه (ع) و حسن (ع) و حسين (ع) و فاطمه (س) و مهدي (عج) سروران اهل بهشت هستيم ».*24

38‌- « وَ مِنَّا مَهْدِيُّ هَذَهِ الْاُمَّةِ ، لَهُ غَيْبَةُ مُوسَي وَ بَهَاءُ عيسَي وَ حِلْمُ دَاوُودَ وَ صَبْرُ أيُّوبَ. مهدي اين امّت (عج) از ما است كه غيبت موسي (ع) ، عظمت عيسي (ع) ، بردباري داوود (ع) و شكيبائي ايّوب (ع) را يكجا دارد ».*25

39‌- « يَخْرُجُ الْمَهْدِيُّ وَ عَلَي رَأْسِهِ غَمَامَةٌ فِيهَا مَلَكٌ يُنَادي هَذَا خَليفَةُ اللهِ الْمَهْدِيُّ ، فَلتَّبِعُوهُ. مهدي (عج) ظاهر مي‌شود ؛ در بالاي سر او ابري خواهد بود كه فرشته‌اي از ميان آن بانك برمي‌آورد: اين خليفهء خدا ، مهدي (عج) است ؛ از او پيروي كيند ».*26

40‌- « وَ اخْتَارَ مِنْ صُلْبِكَ يَا حُسَيْنُ تِسْعَةَ أئِمَّةٍ ، تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ ، وَ كُلُّهُمْ فِي الْفَضْلِ عِنْدَ اللهِ سَوَاء. اي حسين (ع)! خداوند از نسل تو نُه امام برگزيد كه نُهمين آنها ، قائم آنان است ؛ كه مقام آنها در نزد خدا برابر است ».*27

پي‌نوشت:

*1- اشاره به آيات 157 سورهء اعراف ؛ و 8 سورهء تغابن ؛ و 47 سورهء نساء.

*2- بحارالانوار: جلد 37 ، صفحهء 211.

*3- بحارالانوار: جلد 37 ، صفحهء 213.

*4- متن كامل خطبهء گرانقدر حضرت رسول اكرم (ص) در كتار پر ارج « مدينة البلاغه: جلد 1 ، صفحات 213 الي 248 » ، تأليف شيخ موسي زنجاني بيان شده است

*5- علامه مجلسي 118 حديث با همين مضمون در بحارالانوار: جلد 37 ، صفحات 1 الي 56 نقل كرده است.

*6- در اين باره مراجعه شود به كتاب « او خواهد آمد: صفحات 156 الي  26 ».

*7- سُنَن تَرمذي: جلد 4 ، صفحهء 505 ، حديث 2230.

*8- سُنَن تَرمذي: جلد 4 ، صفحهء 505 ، حديث 2231.

*9 و *10- مُسند احمد بن حنيل: جلد 3 ، صفحهء 376.

*11- عُقد الدُّرر: صفحهء 31.

*12- ذخائر العُقبي: صفحهء 136.

*13- الصِاعق المحرّقه: صفحهء 98 ؛ و عُقد الدُّرر: صفحهء 17.

*14- عُقد الدُّرر: صفحهء 25.

*15- البيان: گنجي شافعي ، صفحهء 141.

*16- البيان: گنجي شافعي ، صفحهء 127 ؛ و عُقد الدُّرر: صفحهء 146.

*17- عُقد الدُّرر: صفحهء 148.

*18- سُنن تَرمَذي: جلد 4 ، صفحهء 501.

*19- كمال الدّين: صفحهء 282.

*20- اثبات الوصيّة: صفحهء 225.

*21- بحارالانوار: جلد 51 ، صفحهء 74.

*22- كمال الدّين: صفحهء 257.

*23- غيبت شيخ طوسي: صفحهء 115.

*24- كتاب سُلَيْم بن قَيْس هلالي [اسرار آل محمّد (ص)]: صفحهء 245.

*25- كفاية الأثر: صفحهء 43.

*26- الزام الناصب: جلد 1 ، صفحهء 163.

*27- منتخب‌الأثر: صفحهء 93.