تعدد همسر - تعدد زوجات

با وجود و تأئید تعدد'>تعدد همسران در دین اسلام ، آیا برقراری عدالت بین آنها برای مرد ممکن است؟

راوی می‌گوید: ابن ابی العوجاء [زندیق و فیلسوف عهد بنی عباس (لعنة الله علیه)] از هشام بن حکم [شاگرد حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)] پرسید: مگر خداوند حکیم نیست؟
هشام گفت: آری، او حکیم‌ترین است.
گفت: پس بمن بگو این آیه که خداوند در آن می‌فرماید: «فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَ ثُلَاثَ وَ رُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً ؛ با هرکس از زنان که خواستید ازدواج کنید ، دو ، سه یا چهار زن ، اما اگر نگران بودید که نتوانید بینشان عدالت برقرار نمائید ، به یک زن اکتفاء کنید [سورۀ نساء: آیه ۳]» آیا این جائز نیست؟
هشام گفت: جائز است.
ابن ابی العوجاء (لعنة الله علیه) گفت: نیز بمن بگو این آیه که خداوند سبحان در آن می‌فرماید: «وَ لَن تَسْتَطِیعواْ أَن تَعدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْل ؛ و شما هرگز نمی‌توانید میان زنان عدالت برقرار کنید ، هر چند بر عدالت حریص باشید ، پس به یک طرف یکسره تمایل نورزید تا آن زن دیگر را بلا تکلیف رها کنید [سورۀ نساء: آیه ۱۲۹]» ، این چگونه حکیمی است که اینگونه متناقض سخن می‌گوید؟
اما هشام جوابی نداشت، پس به مدینه نزد حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) رفت و گفت: جانم بفدایت ، بخاطر کار مهمی آمده‌ام. چرا که ابن ابی العوجاء (لعنة الله علیه) در بارۀ مسئله‌ای از من سؤال کرد که جوابی برای آن نداشتم.
حضرت فرمودند: آن مسئله چیست؟
هشام نیز قضیه را برایشان تعریف کرد.
امام صادق (علیه السلام) به او فرمودند: دربارۀ آیه «فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً [سورۀ نساء: آیه ۳]» باید گفت که منظور توانائی در نفقه [هزینه‌های زندگی زن] است ؛ اما در بارۀ آیه: «وَ لَن تَسْتَطِیعواْ أَن تَعدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوهَا کَالْمُعلَّقَةِ [سورۀ نساء: آیه ۱۲۹]» منظور علاقه و دوست داشتن است.
زمانیکه هشام به ابن ابی العوجاء (لعنة الله علیه) چنین پاسخ داد ، وی گفت: بخدا سوگند که این پاسخ [دقیق و عالی] از تو نیست [بلکه از مولایت جعفر بن محمّد (علیهما السلام) است].
منبع:
کافی ، شیخ کلینی: جلد ۵ ، باب بَابٌ فِيمَا أَحَلَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ النِّسَاءِ ، حدیث ۱ ؛ صفحات ۳۶۲ و ۳۶۳.
http://lib.eshia.ir/11005/5/362
http://lib.eshia.ir/11005/5/363
پی‌نوشت:
بنابر فرمایش حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) ، آن عدالتی که خداوند در آیه ۳ از سورۀ نساء شرط برای تعدد همسران قرار داده، عدالت در تقسیم درآمد مرد برای هزینه‌های زندگی همسرانش است ؛ یعنی اگر مرد بتواند درآمد خود را بطور مساوی بین زنان خویش تقسیم کند ، حقّ دارد با بیش از یک زن ازدواج کند. اما آن عدالتی که خداوند در آیه ۱۲۹ از سورۀ نساء غیر ممکن بیانش فرموده ، عدالت در علاقه و محبّت است. یعنی ممکن نیست که مرد بتواند همۀ همسرانش را مساوی و به یک اندازه دوست بدارد ؛ اما با اینحال ، قرآن توصیه فرموده که مرد سعی کند این تفاضل علاقه را به حداقل برساند. پس عدالت در دو آیه ۳ و ۱۲۹ نساء ، به موضوعات متفاوتی تعلق گرفته ؛ و لذا اشتراط یکی و نفی دیگری ، تناقض بوجود نمی‌آورد.