سیزده بدر ؛ سنت و رسمی باقیمانده از قوم و اصحاب رس

در قرآن مجید در دو مورد سخن از اصحاب الرسّ بمیان آمده است:
۱)- در آیه ۱۲ از سورۀ ق که دربارۀ تکذیب آنها از پیامبرشان سخن گفته شده است.
۲)- در آیه ۳۸ از سورۀ فرقان که بیانگر هلاکت و عذاب شدید اصحاب رسّ در ردیف قوم عاد و ثمود است ؛ که همانند آنها بر اثر عذاب الهى ریشه کن و نابود شدند.

متن کامل حدیث اصحاب رس چنین است:
أَبُو الصَّلْتِ عَبْدُ السَّلَامِ بْنُ صَالِحٍ الْهَرَوِیُ‏ قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ (علیهما السلام) عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیهما السلام) عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (علیهما السلام) ، عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (علیهما السلام) عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (علیهما السلام) ، قَالَ‏:
أَتَى عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ (علیهما السلام) قَبْلَ مَقْتَلِهِ بِثَلَاثَهِ أَیَّامٍ رَجُلٌ مِنْ أَشْرَافِ تَمِیمٍ یُقَالُ لَهُ عَمْرٌو فَقَالَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَخْبِرْنِی عَنْ أَصْحَابِ الرَّسِّ فِی أَیِّ عَصْرٍ کَانُوا وَ أَیْنَ کَانَتْ مَنَازِلُهُمْ وَ مَنْ کَانَ مَلِکُهُمْ وَ هَلْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِمْ رَسُولًا أَمْ لَا وَ بِمَاذَا هَلَکُوا فَإِنِّی أَجِدُ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرَهُمْ وَ لَا أَجِدُ غِیَرَهُمْ؟! فَقَالَ لَهُ عَلِیٌ‏ (علیه السلام): لَقَدْ سَأَلْتَنِی عَنْ حَدِیثٍ مَا سَأَلَنِی عَنْهُ أَحَدٌ قَبْلَکَ وَ لَا یُحَدِّثُکَ بِهِ أَحَدٌ بَعْدِی إِلَّا عَنِّی وَ مَا فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آیَهٌ إِلَّا وَ أَنَا أَعْرِفُهَا وَ أَعْرِفُ تَفْسِیرَهَا وَ فِی أَیِّ مَکَانٍ نَزَلَتْ مِنْ سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ وَ فِی أَیِّ وَقْتٍ مِنْ لَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ وَ إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمّاً و َأَشَارَ إِلَى صَدْرِهِ وَ لَکِنَّ طُلَّابَهُ یَسِیرٌ وَ عَنْ قَلِیلٍ یَنْدَمُونَ لَوْ فَقَدُونِی کَانَ مِنْ قِصَّتِهِمْ.
یَا أَخَا تَمِیمٍ أَنَّهُمْ کَانُوا قَوْماً یَعْبُدُونَ شَجَرَهَ صَنَوْبَرَهٍ یُقَالُ لَهَا شَاهْ‏دِرَخْتُ کَانَ یَافِثُ‏ بْنُ‏ نُوحٍ‏ غَرَسَهَا عَلَى شَفِیرِ عَیْنٍ یُقَالُ لَهَا دُوشَابُ کَانَتْ أُنْبِطَتْ‏ لِنُوحٍ ع بَعْدَ الطُّوفَانِ. وَ إِنَّمَا سُمُّوا أَصْحَابَ الرَّسِّ لِأَنَّهُمْ رَسُّوا بَیْنَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ ذَلِکَ بَعْدَ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ.
وَ کَانَتْ لَهُمْ اثْنَتَا عَشْرَهَ قَرْیَهً عَلَى شَاطِئ نَهَرٍ یُقَالُ لَهَا رَسُّ مِنْ بِلَادِ الْمَشْرِقِ وَ بِهِمْ سُمِّیَ ذَلِکَ النَّهَرُ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ فِی الْأَرْضِ نَهَرٌ أَغْزَرُ مِنْهُ وَ لَا أَعْذَبُ مِنْهُ وَ لَا قُرًى أَکْثَرُ وَ لَا أَعْمَرُ مِنْهَا تُسَمَّى إِحْدَاهُنَّ آبَانَ وَ الثَّانِیَهُ آذَرَ وَ الثَّالِثَهُ دَىْ وَ الرَّابِعَهُ بَهْمَنَ وَ الْخَامِسَهُ إِسْفَنْدَارَ وَ السَّادِسَهُ فَرْوَرْدِینَ وَ السَّابِعَهُ ارْدِیبِهِشْتَ وَ الثَّامِنَهُ خُرْدَادَ وَ التَّاسِعَهُ مُرْدَادَ وَ الْعَاشِرَهُ تِیرَ وَ الْحَادِیَهَ عَشَرَ مِهْرَ وَ الثَّانِیَهَ عَشَرَ شَهْرِیوَرَ وَ کَانَتْ أَعْظَمُ مَدَائِنِهِمْ إِسْفَنْدَارَ وَ هِیَ الَّتِی یَنْزِلُهَا مَلِکُهُمْ وَ کَانَ یُسَمَّى ترکوذَ بْنَ غابورَ بْنِ یارشِ بْنِ سازنِ بْنِ نُمْرُودَ بْنِ کَنْعَانَ فِرْعَوْنَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام).
وَ بِهَا الْعَیْنُ وَ الصَّنَوْبَرَهُ وَ قَدْ غَرَسُوا فِی کُلِّ قَرْیَهٍ مِنْهَا حَبَّهً مِنْ طَلْعِ تِلْکَ الصَّنَوْبَرَهِ فَنَبَتَتِ الْحَبَّهُ وَ صَارَتْ شَجَرَهً عَظِیمَهً وَ حَرَّمُوا مَاءَ الْعَیْنِ وَ الْأَنْهَارِ فَلَا یَشْرَبُونَ مِنْهَا وَ لَا أَنْعَامُهُمْ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ قَتَلُوهُمْ وَ یَقُولُونَ هُوَ حَیَاهُ آلِهَتِنَا فَلَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَنْقُصَ مِنْ حَیَاتِهَا وَ یَشْرَبُونَهُمْ وَ أَنْعَامُهُمْ مِنْ نَهَرِ الرَّسِّ الَّذِی عَلَیْهِ قُرَاهُمْ وَ قَدْ جَعَلُوا فِی کُلِّ شَهْرٍ مِنَ السَّنَهِ فِی کُلِّ قَرْیَهٍ عِیداً یَجْمَعُ إِلَیْهِ أَهْلُهَا فَیَضْرِبُونَ عَلَى الشَّجَرَهِ الَّتِی بِهَا کِلَّهُ مَنْ یُرِیدُ فِیهَا مِنْ أَنْوَاعِ الصُّوَرِ ثُمَّ یَأْتُونَ بِشَاهٍ وَ بَقَرٍ فَیَذْبَحُونَهَا قُرْبَاناً لِلشَّجَرَهِ وَ یُشْعِلُونَ فِیهَا النِّیرَانَ بِالْحَطَبِ فَإِذَا سَطَعَ‏ دُخَانُ تِلْکَ الذَّبَائِحِ وَ قُتَارُهَا فِی الْهَوَاءِ وَ حَالَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ النَّظَرِ إِلَى السَّمَاءِ خَرُّوا لِلشَّجَرَهِ سُجَّداً وَ یَبْکُونَ وَ یَتَضَرَّعُونَ إِلَیْهَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُمْ فَکَانَ الشَّیْطَانُ یَجِی‏ءُ فَیُحَرِّکُ أَغْصَانَهَا وَ یَصِیحُ مِنْ سَاقِهَا صِیَاحَ الصَّبِیِّ وَ یَقُولُ قَدْ رَضِیتُ عَنْکُمْ عِبَادِی فَطِیبُوا نَفْساً وَ قَرُّوا عَیْناً فَیَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ عِنْدَ ذَلِکَ وَ یَشْرَبُونَ الْخَمْرَ وَ یَضْرِبُونَ بِالْمَعَازِفِ‏ وَ یَأْخُذُونَ الدَّسْتْبَنْد فَیَکُونُونَ عَلَى ذَلِکَ یَوْمَهُمْ وَ لَیْلَتَهُمْ ثُمَّ یَنْصَرِفُونَ وَ إِنَّمَا سَمَّتِ الْعَجَمُ شُهُورَهَا بِآبَانْمَاهَ وَ آذَرْمَاهَ وَ غَیْرِهِمَا اشْتِقَاقاً مِنْ أَسْمَاءِ تِلْکَ الْقُرَى لِقَوْلِ أَهْلِهَا بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ هَذَا عِیدُ شَهْرِ کَذَا وَ عِیدُ شَهْرِ کَذَا حَتَّى إِذَا کَانَ عِیدُ شَهْرِ قَرْیَتِهِمُ الْعُظْمَى اجْتَمَعَ إِلَیْهِ صَغِیرُهُمْ فَضَرَبُوا عِنْدَ الصَّنَوْبَرَهِ وَ الْعَیْنِ سُرَادِقاً مِنْ دِیبَاجٍ عَلَیْهِ مِنْ أَنْوَاعِ الصُّوَرِ لَهُ اثْنَا عَشَرَ بَاباً کُلُّ بَابٍ لِأَهْلِ قَرْیَهٍ مِنْهُمْ وَ یَسْجُدُونَ لِلصَّنَوْبَرَهِ خَارِجاً مِنَ السُّرَادِقِ وَ یُقَرِّبُونَ لَهُ الذَّبَائِحَ أَضْعَافَ مَا قَرَّبُوا لِلشَّجَرَهِ الَّتِی فِی قُرَاهُمْ فَیَجِی‏ءُ إِبْلِیسُ عِنْدَ ذَلِکَ فَیُحَرِّکُ الصَّنَوْبَرَهَ تَحْرِیکاً شَدِیداً وَ یَتَکَلَّمُ مِنْ جَوْفِهَا کَلَاماً جَهْوَرِیّاً وَ یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ بِأَکْثَرَ مِمَّا وَعَدَتْهُمْ وَ مَنَّتْهُمُ الشَّیَاطِینُ کُلُّهَا فَیَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ مِنَ السُّجُودِ وَ بِهِمْ مِنَ الْفَرَحِ وَ النَّشَاطِ مَا لَا یُفِیقُونَ وَ لَا یَتَکَلَّمُونَ مِنَ الشُّرْبِ وَ الْعَزْفِ‏ فَیَکُونُونَ عَلَى ذَلِکَ اثْنَیْ عَشَرَ یَوْماً وَ لَیَالِیَهَا بِعَدَدِ أَعْیَادِهِمْ سَائِرَ السَّنَهِ ثُمَّ یَنْصَرِفُونَ.
فَلَمَّا طَالَ کُفْرُهُمْ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِبَادَتُهُمْ غَیْرَهُ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِمْ نَبِیّاً مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ مِنْ وُلْدِ یَهُودَ بْنِ یَعْقُوبَ فَلَبِثَ فِیهِمْ زَمَاناً طَوِیلًا یَدْعُوهُمْ إِلَى عِبَادَهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَعْرِفَهِ رُبُوبِیَّتِهِ فَلَا یَتَّبِعُونَهُ فَلَمَّا رَأَى شِدَّهَ تَمَادِیهِمْ فِی الْغَیِّ وَ الضَّلَالِ وَ تَرْکَهُمْ قَبُولَ مَا دَعَاهُمْ إِلَیْهِ مِنَ الرُّشْدِ وَ النَّجَاحِ وَ حَضَرَ عِیدُ قَرْیَتِهِمُ الْعُظْمَى قَالَ یَا رَبِّ إِنَّ عِبَادَکَ أَبَوْا إِلَّا تَکْذِیبِی وَ الْکُفْرَ بِکَ وَ غَدَوْا یَعْبُدُونَ شَجَرَهً لَا تَنْفَعُ وَ لَا تَضُرُّ فَأَیْبِسْ شَجَرَهُمْ أَجْمَعَ وَ أَرِهِمْ قُدْرَتَکَ وَ سُلْطَانَکَ.
فَأَصْبَحَ الْقَوْمُ وَ قَدْ یَبِسَ شَجَرُهُمْ فَهَالَهُمْ ذَلِکَ وَ قُطِعَ بِهِمْ وَ صَارُوا فِرْقَتَیْنِ فِرْقَهٌ قَالَتْ‏: سَحَرَ آلِهَتَکُمْ هَذَا الرَّجُلُ الَّذِی یَزْعُمُ أَنَّهُ رَسُولُ رَبِّ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ إِلَیْکُمْ لِیَصْرِفَ‏ وُجُوهَکُمْ عَنْ آلِهَتِکُمْ إِلَى إِلَهِهِ وَ فِرْقَهٌ قَالَتْ لَا بَلْ غَضِبَتْ آلِهَتُکُمْ حِینَ رَأَتْ هَذَا الرَّجُلَ یَعِیبُهَا وَ یَقَعُ فِیهَا وَ یَدْعُوکُمْ إِلَى عِبَادَهِ غَیْرِهَا فَحَجَبَتْ حُسْنَهَا وَ بَهَاءَهَا لِکَیْ تَغْضَبُوا لَهَا فَتَنْتَصِرُوا مِنْهُ.
فَأَجْمَعَ رَأْیُهُمْ عَلَى قَتْلِهِ فَاتَّخَذُوا أَنَابِیبَ طِوَالًا مِنْ رَصَاصٍ وَاسِعَهَ الْأَفْوَاهِ ثُمَّ أَرْسَلُوهَا فِی قَرَارِ الْعَیْنِ‏ إِلَى أَعْلَى الْمَاءِ وَاحِدَهً فَوْقَ و الْأُخْرَى مِثْلَ الْبَرَابِخِ‏ وَ نَزَحُوا مَا فِیهَا مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ حَفَرُوا فِی قَرَارِهَا بِئْراً ضَیِّقَهَ الْمَدْخَلِ عَمِیقَهً وَ أَرْسَلُوا فِیهَا نَبِیَّهُمْ وَ أَلْقَمُوا فَاهَا صَخْرَهً عَظِیمَهً ثُمَّ أَخْرَجُوا الْأَنَابِیبَ مِنَ الْمَاءِ وَ قَالُوا نَرْجُو الْآنَ أَنْ تَرْضَى عَنْهُ آلِهَتُنَا إِذْ رَأَتْ أَنَّا قَدْ قَتَلْنَا مَنْ کَانَ یَقَعُ فِیهَا وَ یَصُدُّ عَنْ عِبَادَتِهَا وَ دَفَنَّاهُ تَحْتَ کَبِیرِهَا یَتَشَفَّى مِنْهُ فَیَعُودَ لَنَا نُورُهَا وَ نَضَارَتُهَا کَمَا کَانَ فَبَقُوا عَامَّهَ یَوْمِهِمْ یَسْمَعُونَ أَنِینَ نَبِیِّهِمْ (علیه السلام) وَ هُوَ یَقُولُ سَیِّدِی قَدْ تَرَى ضِیقَ مَکَانِی وَ شِدَّهَ کَرْبِی فَارْحَمْ ضَعْفَ رُکْنِی وَ قِلَّهَ حِیلَتِی وَ عَجِّلْ بِقَبْضِ رُوحِی وَ لَا تُؤَخِّرْ إِجَابَهَ دَعْوَتِی حَتَّى مَاتَ.
فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام): یَا جَبْرَئِیلُ أُنْظِرُ عِبَادِی هَؤُلَاءِ الذی [الَّذِینَ‏] غَرَّهُمْ حِلْمِی وَ أَمِنُوا مَکْرِی وَ عَبَدُوا غَیْرِی وَ قَتَلُوا رَسُولِی أَنْ یَقُومُوا لِغَضَبِی أَوْ یَخْرُجُوا مِنْ سُلْطَانِی کَیْفَ وَ أَنَا الْمُنْتَقِمُ مِمَّنْ عَصَانِی وَ لَمْ یَخْشَ عِقَابِی وَ إِنِّی حَلَفْتُ بِعِزَّتِی لَأَجْعَلَنَّهُمْ عِبْرَهً وَ نَکَالًا لِلْعَالَمِینَ فَلَمْ یَرُعْهُمْ وَ هُمْ فِی عِیدِهِمْ ذَلِکَ إِلَّا بِرِیحٍ عَاصِفٍ شَدِیدَهِ الْحُمْرَهِ فَتَحَیَّرُوا فِیهَا وَ ذُعِرُوا مِنْهَا وَ انْضَمَ‏ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ ثُمَّ صَارَتِ الْأَرْضُ مِنْ تَحْتَهِمْ کَحَجَرِ کِبْرِیتٍ یَتَوَقَّدُ وَ أَظَلَّتْهُمْ سَحَابَهٌ سَوْدَاءُ فَأَلْقَتْ عَلَیْهِمْ کَالْقُبَّهِ جَمْراً تَلْتَهِبُ فَذَابَتْ أَبْدَانُهُمْ فِی النَّارِ کَمَا یَذُوبُ الرَّصَاصُ فِی النَّارِ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ مِنْ غَضَبِهِ‏ وَ نُزُولِ نَقِمَتِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم‏.

ابوالصّلت هروى گوید: حضرت امام رضا (علیه السّلام) از پدرش موسی بن جعفر ، از پدرش جعفر بن محمد ، از پدرش محمد بن علی ، از پدرش علی بن الحسین ، از پدرش حسین بن علی ، از حضرت امام امیرالمؤمنین علی (علیهم السلام) نقل می‌کند:
سه روز قبل از شهادت حضرت علىّ (علیه السّلام) مردى از اشراف تمیم بنام عمرو ، نزد آنحضرت آمده ، در بارۀ اصحاب الرّسّ ، چنین سؤالاتى نمود:
اصحاب الرّس در چه زمانى مى‏‌زیستند؟
مسکن آنان کجا بود؟
پادشاه آنان چه کسى بود؟
آیا خداوند پیامبرى بسوى آنان فرستاد یا نه؟
چگونه از بین رفتند؟
در قرآن نام آنان هست ، ولى از اخبارشان مطلبى ذکر نشده است.!
حضرت فرمودند: در بارۀ مطلبى سؤال کردى که قبل از تو کسى چنین سؤالى از من نپرسیده بود ، و بعد از من نیز کسى در بارۀ آن مطلبى برایت نقل نخواهد کرد ، مگر از قول من ؛ و هیچ آیه‌‌‏اى در قرآن نیست ، مگر اینکه آن را مى‌‏دانم و تفسیرش را نیز مى‌‏دانم ، و نیز مى‏‌دانم در کجا نازل شده ، در کوه نازل شده یا در دشت ، و در چه زمانى ، شب یا روز؟ در اینجا [با دست به سینۀ مبارکشان اشاره نمودند] علم بسیارى است ، ولى طالبان آن کم هستند و بزودى وقتى مرا از دست دادند ، پشیمان خواهند شد.

اى تمیمى! داستان آنان چنین بود که: درخت صنوبرى را بنام «شاه درخت» مى‏پرستیدند. این درخت را یافث بن نوح بر کنار چشمه‏اى بنام «دوشاب» غرس کرده بود و این چشمه بعد از طوفان ، براى نوح (علیه السّلام) حفر شده بود ، و علّت نامگذارى آنان به اصحاب الرّسّ این بود که خانه‏‌هاى خود را در زمین حفر مى‌‏کردند [رسّ یعنى حفر کردن یا پنهان کردن] و زمانشان بعد از سلیمان بن داود (علیهما السّلام) بود.
دوازده قریه در کنار نهرى از مشرق زمین بنام رسّ داشتند ، آن رود نیز بنام آنان رسّ نامیده شده بود. در آن روزگار نهرى پرآب‏‌تر و شیرین‏‌تر از آن روى زمین نبود و قریه‏هائى بیشتر و آبادتر از آنها وجود نداشت، نام آنها به ترتیب عبارت بود از: آبان، آذر، دى، بهمن، اسفندار، فروردین، اردى‏‌بهشت، خرداد، مرداد، تیر، مهر، شهریور، و بزرگترین شهر آنان، اسفندار بود که پادشاه در آن مى‌‏زیست ، نام او ترکوذ بن غابور بن یارش‏ ابن سازن بن نمرود بن کنعان بود که این آخرین فرعونِ زمانِ ابراهیم (علیه السّلام) بود.

آن چشمه و صنوبر در همین شهر بود، و در هر قریه دانه‏اى از میوه آن صنوبر کاشته بودند و آن دانه رشد کرده، درخت عظیمى شده بود، آب آن چشمه و رودخانه‏‌ها را حرام کرده بودند و نه خود و نه چهارپایانشان از آن نمى‌‏نوشیدند و هر کس چنین مى‌‏کرد ، او را مى‌‏کشتند و مى‏‌گفتند: این آب، مایۀ حیات خدایان ماست، و شایسته نیست کسى از حیات و زندگى آنها چیزى کم کند، و خود و چهارپایانشان از رود رسّ که قریه‌‏ها در کنار آن بناء شده بود ، استفاده مى‏‌کردند ، و در هر ماه از سال، در هر قریه، عیدى معیّن کرده بودند که اهل آن قریه جمع شده و بر درخت بزرگ آن آبادى، پشه بندى از حریر که داراى انواع نقش و نگار بود نصب مى‏‌کردند، سپس گاو و گوسفندهائى آورده و براى درخت قربانى مى‌‏کردند و بر آن قربانى‌‏ها هیزم ریخته، آتش مى‌‏زدند و آنگاه که دود آن قربانی‌‏ها به هوا رفته و بین آنها و آسمان حائل مى‏‌شد و دیگر نمى‌‏توانستند آسمان را ببینند، در برابر درخت، به سجده مى‌‏افتادند و گریه و زارى مى‏‌کردند تا از آنها راضى شود، و شیطان (لعنة الله علیه) نیز مى‏‌آمد و شاخه‌‏‌هاى‏ درخت را حرکت مى‌‏داد و از تنۀ آن همچون کودکى فریاد مى‌‏زد که: اى بندگانم! از شما راضى شدم ، راحت و خوشحال باشید. آنان هم سر از سجده برداشته، شراب مى‏‌نوشیدند و موسیقى مى‏‌نواختند و سنج مى‏‌زدند و آن روز و شب را به همان حال سپرى مى‏‌کردند و سپس مى‌‏رفتند.

و عجمها نام ماههاى خود را از نام این آبادى‌‏ها گرفتند و ماههاى خود را آبان ماه، آذر ماه، و غیره نامیدند، چون اهل آن قریه‌‏ها مى‌‏گفتند: این عید فلان ماه است و آن عید فلان ماه و در زمان عید ، بزرگترین آبادى ، کوچک و بزرگ آنان در آن شهر جمع مى‏‌شدند و در نزد چشمه و صنوبر، چادرى از حریر که انواع نقش و نگار بر آن بود، برمى‌‏افراختند.

این چادر دوازده در داشت که هر درى مربوط به اهل یک قریه مى‌‏شد، آنان در خارج از چادر در مقابل صنوبر سجده کرده و قربانى‌هائى چند برابر قربانى درخت قریه‌‏هاى کوچکتر، ذبح مى‏‌کردند، و شیطان (لعنة الله علیه) نیز نزد آن درخت می‌‏آمد و صنوبر را بشدّت تکان مى‏‌داد و با صداى بلند از درون آن سخن گفته، و بیش از وعد و وعیدهاى تمام شیاطین‏ به آنان وعده و وعید مى‌‏داد، و آنان سر از سجده برمى‏‌داشتند و از شدّت شادى و نشاط از حال مى‏‌رفتند و از شدّت شرابخوارى و اشتغال به موسیقى، توان صحبت کردن نداشتند، و دوازده روز و شب، به عدد اعیادشان در تمام سال، به همان حال مى‌‏گذراندند و سپس مى‏‌رفتند.

و چون کفر به خدا، و عبادت غیر خدا در میان آنان طولانى گشت، خداوند عزّ و جلّ پیامبرى از بنى اسرائیل از فرزندان یهودا بن یعقوب بسوى آنان فرستاد و مدّت زمانى طولانى در بین آنان بوده و آنان را به عبادت خداوند عزّ و جلّ و شناخت ربوبیّت او دعوت مى‌‏کرد، ولى از او پیروى نکردند، و وقتى آن پیامبر دید که آنان بشدّت غرق در ضلال و گمراهى هستند و دعوت او را بسوى رشد و رستگارى ردّ مى‏‌کنند، در عید شهر بزرگ آنها شرکت کرد و گفت: خدایا این بندگان تو، جز تکذیب من و کفر به تو کار دیگرى نمى‏‌کنند، و درختى را که نه فایده دارد و نه ضرر، مى‏‌پرستند تمام درختانشان را خشک کن و قدر و عظمت خود را به آنان بنمایان

صبح روز بعد ، درختها خشک شده بود ؛ این مطلب آنان را ترساند و احساس‏ عجز و ناامیدى کردند و به دو گروه تقسیم شدند. گروهى گفتند: این مرد که ادّعا مى‌‏کند رسول خداى آسمان و زمین است، خدایان شما را جادو کرده است تا شما را از خدایانتان بسوى خداى خویش متوجّه گرداند. گروه دیگر گفتند: نه، بلکه خدایان شما با دیدن این مرد که از آنان عیبگویى مى‌‏کند و در موردشان سخنان نامربوط مى‏‌گوید، و شما را به پرستش خداى دیگرى مى‌‏خواند، خشمگین شده‌‏اند و زیبائى و بهاى خود را از شما پوشانده‏‌اند تا شما نیز بخاطر آنان خشمگین شوید و انتقام آنان را از این مرد بگیرید.

لذا همگى بر آن شدند که او را بکشند، براى اینکار لوله‌‏هاى بلندى از سرب که دهانه‌‏هاى گشادى داشت، برگرفتند و آنها را از قعر چشمه تا روى آب مثل لوله‏‌هاى سفالین آبراهه [فاضلاب] بر روى هم سوار کردند، و آب داخل آن (چشمه یا لوله) را کشیدند و سپس در قعر آن چاهى عمیق با دهانه تنگ حفر کردند و پیامبرشان را به درون آن انداختند و صخره بزرگى بر دهانۀ آن نهادند و آنگاه لوله‏‌ها را از آب بیرون آوردند و گفتند: اکنون که خدایان دیدند که ما ، شخصى را که در بارۀشان به بدى سخن مى‌‏گفت و ما را از پرستش آنان بازمى‌‏داشت کشتیم ، و در زیر بزرگترین خدایان دفنش کردیم تا دلش آرام گیرد ؛ امیدواریم که از ما راضى شده باشند و غنچه‌‏ها و طراوت آنها مثل گذشته بسوى ما باز گردد.
آن مردم در تمام روز، صداى نالۀ پیامبرشان را مى‌‏شنیدند که مى‏‌گفت: «خداى من، تنگى جا و شدّت ناراحتى مرا مى‌‏بینى، به ناتوانى و درماندگیم رحم کن و زودتر قبض روحم فرما، و اجابت دعایم را تأخیر نینداز!» ، تا بالاخره مرد.

خداوند عزّ و جلّ به جبرئیل (علیه السلام) فرمود: «اى جبرئیل! آیا این بندگان من، که صبر و بردبارى من آنها را فریب داده و خود را از خشم من در امان مى‌‏پندارند و کس دیگرى غیر از من را مى‏‌پرستند و پیامبر مرا کشته‏‌اند، گمان مى‏کنند که در مقابل غضب من توان مقاومت دارند ، یا آیا مى‌‏توانند از محدودۀ قدرت من خارج شوند؟ چگونه؟! و حال آنکه من از کسى که مرا نافرمانى کند و از عقاب من نهراسد، خودم انتقام خواهم گرفت، و به عزّت و جلالم قسم یاد کرده‌‏ام که آنان را مایۀ عبرت اهل عالم قرار دهم» ؛ و خداوند آنها را در آن عیدشان جز با بادهاى سرخ رنگ به هراس نیفکند، آنان در آن طوفان حیران شده به هراس افتاده بودند و به یکدیگر پناه مى‏‌بردند، سپس زمین در زیر پاهایشان به گوگردى مشتعل تبدیل شد و ابرى سیاه بر آنان سایه افکند و آتشى‏ ملتهب همچون گنبد بر آنان فرو افکند و بدنهایشان در آتش همچون سرب مذاب ذوب شد.
پناه مى‏بریم به خداوند متعال از غضب و عذابش. و لا حول و لا قوّه إلّا باللَّه العلیّ العظیم.

منابع:
عیون أخبار الرضا: جلد ۱ ، صفحه ۲۰۵.
علل الشرائع: جلد ۱ ، صفحات ۴۰ تا ۴۳.
روضة المتقین: جلد ۱۰ ، صفحه ۷۸.
تفسیر البرهان: جلد ۴ ، صفحه ۱۳۳.
بحارالأنوار: جلد ۱۴ ، صفحه ۱۴۸.
بحارالأنوار: جلد ۵۶ ، صفحه ۱۰۹.
تفسیر نور الثقلین: جلد ۴ ، صفحه ۱۶.
منهاج البراعة [خوئى]: جلد ۱۰ ، صفحه ۳۴۳.
ترجمۀ عیون أخبار الرضا: جلد ۱ ، صفحه ۴۱۹. ترجمۀ غفارى و مستفید، با اندکی تصرف ،
نشر صدوق ، ۱۳۷۲ ه.ش ، چاپ اول